Selfie

Met veel theater schetst het Hoofd Opleidingen de cultuur van de organisatie waar ik te gast ben. Jammer dat ik het niet gefilmd heb, het ziet er indrukwekkend uit. Hij zegt: ‘Het ligt niet aan mij!’ en kijkt ondertussen met een verontschuldigend gezicht naar boven, naar onder, naar rechts en naar links. En onderstreept die gebaren met: ‘Dat begrijp jij toch ook wel?!’ Hij heeft een van de hoogste bazen onlangs een e-mail gestuurd met de tekst: ‘Ik functioneer niet goed en daarover wil ik met je praten’. Een truc om met hem in gesprek te raken over het allergrootste probleem van deze organisatie: het totale ontbreken van een leercultuur. ‘Moet je horen...’, vertrouwt hij mij met een complotachtige stem toe.

Eerst luisteren

‘... ik mag bij hem op audiëntie’, fluistert hij. ‘En dus deel ik in dat gesprek mijn zorgen. Weet je hoe deze bestuurder reageert?’ Omdat ik geen idee heb, trek ik een vraagtekengezicht. ‘Hij zegt dat hij nog relatief nieuw is in deze organisatie en dat hij voorlopig vooral wil luisteren. Klinkt goed, toch?’ Ik knik beleefd ‘ja’. ‘Maar vervolgens zit hij een uur tegen me aan te praten’, vervolgt het Hoofd Opleidingen. ‘Nou vráág ik je ... Niet dat daar niks bruikbaars tussen zit, maar toch.’ Mij bekruipt het gevoel dat ik in een roddelrubriek verzeild raak.

Wijzen naar de ander

Het gesprek gaat verder. Over alle wonderlijke dingen die je in deze organisatie tegenkomt: verdelen en heersen, wegduiken, zeventien stempels nodig hebben voordat je in actie mag komen – en ‘o wee’ als je een stempeltje overslaat. Het doet me denken aan hoe dit Hoofd Opleidingen het gesprek begon. Hij was helemaal pislink omdat hij van mij hoorde wat er aan dit gesprek voorafgegaan was: drie gesprekken waar ze hem nota bene niet bij betrokken hadden!

Maak een foto waar je zelf op staat

Zo praten wij vaak over verandering. We zien wat beter kan en bedenken wat helpen kan. Maar heel vaak zien we onszelf niet als deel van het probleem. We maken een foto waar we zelf niet op staan. En vragen ons niet af: ‘Hoe heb ik tot nu toe bijgedragen aan de situatie zoals die is?’ Arend Ardon wijst in zijn boek Doorbreek de cirkel - Hoe managers onbewust verandering blokkeren op dit fenomeen. Hij zegt terecht dat het niet meevalt om met enige ontspanning en onbevangenheid naar de situatie én jezelf te kijken.

Terugkijkend op vier gesprekken binnen deze organisatie zien we als trainers opeens dat iedereen die we gesproken hebben dit ‘wegduikgedrag’ vertoont. We zijn gewaarschuwd. Normaliter zou ik het gesprek met het Hoofd Opleidingen even terugkoppelen naar degene die mij met hem in contact heeft gebracht. Nu merk ik dat ik twijfel en allerlei politieke afwegingen maak. Ik mag wel uitkijken, straks maak ik ook selfies waar ik zelf niet op sta.