Ignatiaanse terugblik

Ignatius van Loyola (1491-1556) was een Spaanse edelman en de stichter van de Jezuïetenorde. Hij heeft veel nagedacht over ‘onderscheiding’. Onderscheiden is kortweg: in je meest intieme ervaring op zoek gaan naar de beste weg voor jou. Een van de oefeningen in onderscheiden die ik van hem leer, is de zogenaamde ‘Ignatiaanse terugblik’. En deze maandagochtend kan ik – voor ik begin met werken – wel zo’n terugblik gebruiken.

Blue monday

Misschien verwacht je het niet van mij, maar ik heb op maandag weleens moeite om aan het werk te gaan. Hoe meer ontspannen het weekend was, hoe groter ik het verschil voel met de doordeweekse dagen – hoe leuk en betekenisvol ons werk ook is. Als ik op zondagavond ‘per ongeluk’ mijn mail open of de week in kijk (die ik meestal op zaterdag al heb voorbereid), dan kan een gespannen gevoel me zomaar overvallen. De nachten van zondag naar maandag zijn voor mij, toch al niet zo’n goede slaper, vaak de moeilijkste. Deze maandagmorgen kom ik echt niet aan de gang, ook al probeer ik het dapper. Mijn denken draait deprimerende rondjes. Tijd voor een paardenmiddel: de Ignatiaanse terugblik.

Voorkeursaandacht

Emoties als angst, boosheid of verdriet komen vaker voor dan we willen. Het lijkt ook alsof er een bijzondere aantrekkingskracht van uitgaat. Spontaan krijgen dit soort emoties – in ieder geval bij mij – vaak de meeste aandacht. Niet helemaal raar. Je wilt de onplezierige ervaringen waarmee ze verbonden zijn, vermijden. Ignatius moedigt ons aan hierbij discipline aan de dag te leggen. Niet toe te geven aan de aantrekkingskracht van het negatieve. Bij het luisteren naar jezelf is het beter, zo legt hij geduldig uit, de voorkeursaandacht te geven aan blijheid, vertrouwen, rust, openheid et cetera. Hij noemt dat ‘vreugde’. Ignatius stelt dat het belangrijker is te weten waarvan je opbloeit dan te weten waarvan je wegkwijnt.

Dankjewel

Dus word ik deze maandagmorgen stil. Ik begin aan het eerste en belangrijkste deel van de ‘terugblik’: ik ga op zoek naar wat me afgelopen weekend vreugde, rust en/of vertrouwen heeft gegeven. Zo ontdek ik dat er veel van die ervaringen zijn. Ik merk dat er iets vanbinnen begint te verschuiven (ik weet niet goed hoe ik het anders moet zeggen). Ik kies één specifieke ervaring uit. Daar sta ik bij stil – en ik voel ontroering en ook dankbaarheid opkomen.

Het leven is sterker

Geloof het of niet, maar dit heeft nog geen vijf minuten nodig. Dan ben ik vanbinnen voorbij dat wat zo gespannen en zwaar voelde. Volgens Ignatius leidt meer licht tot minder schaduw. Dus nu ik voel dat het leven echt aanwezig is en hoe sterk het is, ben ik ook klaar voor de volgende stap van de ‘terugblik’: de meer donkere ervaringen onder de loep nemen. Maar zowel die stap als het kijken naar morgen laat ik deze maandag even zitten. Dat wat ik net gevonden heb, durf ik deze ochtend niet te riskeren. Liever ga ik met vertrouwen aan de slag.