Goed voor jezelf zorgen
als je luistert

Bij actief luisteren gaat het om meer dan ‘laten merken dat je luistert’. Volgens klinisch psycholoog Carl Rogers gaat het om: (1) níét oordelen en (2) wel begrijpen. De bedoeling is dit zo te doen dat de ander de uitnodiging ervaart: ‘Kom tevoorschijn!’ Er zijn drie blokkades als het gaat om actief luisteren: oordeel, angst en eigen behoefte. Dit artikel gaat over onze eigen behoeften. Want die behoeften zijn er nagenoeg altijd als we luisteren. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat ze het luisteren niet in de weg staan?

Luisteren naar jezelf

Er zijn beroepen waarin het haast vanzelfsprekend lijkt om vooral aandacht te besteden aan de behoeften van anderen: zorg, welzijn en onderwijs (er zijn er vast nog meer). In iedere luistertraining komen we mensen tegen die, als ze de oefening ‘Luisteren naar jezelf’ hebben gedaan, onder de indruk zijn van wat er bij hen vanbinnen te horen is. Omdat ze in hun werk nauwelijks contact maken met wat er aan eigen emoties is. En daarom weinig aandacht hebben voor waar ze zelf behoefte aan hebben. Dat lijkt nobel: helemaal mikken op waar de ander behoefte aan heeft. Maar ik heb het gevoel dat het een illusie is dat we goed voor anderen kunnen zorgen zonder dat voor onszelf te doen.

Wat je aandacht geeft, wordt stil

Er zijn allerlei behoeften die het actief luisteren behoorlijk in de weg kunnen zitten. Je wilt bijvoorbeeld eerst zelf gehoord worden, je zoekt controle of harmonie, hebt de behoefte om iets te doen, of wilt zelf erkenning of bevestiging van de ander. Als je zoekt te ontvangen, lukt luisteren minder goed. Want luisteren is vooral erkenning geven. Wat moet je dan met al die eigen behoeften die je in het contact met een ander ervaart?

Het helpt als je de eigen behoeften die het actief luisteren in de weg staan, kunt onderkennen. Die behoeften mogen er ook zijn! Als je daar contact mee maakt, is dat een bewijs dat je naar jezelf luistert. En het is niet raar dat dit gebeurt. Want eigenlijk ben je in het gesprek met de ander ook altijd in gesprek met jezelf.

Maak dus gerust contact met eigen gevoelens en behoeften als je luistert. Erken die behoeften. Vaak hoeft dat niet eens hardop. Alles wat je aandacht geeft groeit, zegt men. Ik denk dat het klopt. Als je iets aandacht geeft, groeit het aanvankelijk en dan wordt het stil. Je kunt alleen dát parkeren waar je op een waarderende manier contact mee hebt gemaakt. Je krijgt pas ruimte voor de ander als je erkenning hebt gegeven aan wat er bij jezelf leeft. In de psychologie zeggen ze dan: ‘Name it to tame it’.

Lui luisteren

Als je zó voor jezelf hebt gezorgd, kun je er weer voor de ander zijn. Ontdekken welke behoefte er in zijn of haar verhaal zit ‘verpakt’. Helpen met het uitpakken daarvan. Zorgen dat je zelf zo veel mogelijk uit de modus blijft om in die behoefte van de ander te gaan voorzien. Dat kan die ander meestal zelf wel. Jouw luisteren helpt iemand juist dat te ontdekken (of het helpt hem om hulp te vragen). Je hoeft niks met wat je hoort, behalve ernaar te luisteren.