Emotioneel analfabetisme

Emoties spelen een grotere rol in communicatie dan de meeste mensen denken. We beïnvloeden elkaar enorm met onze emoties. Emoties van anderen overnemen, helpt je om je in te leven. Inschatten hoe de ander zich voelt, helpt je om te kiezen wat je zult doen. Het begint allemaal heel dichtbij, met het herkennen van wat je zelf voelt. Maar precies ontdekken hoe jij je voelt, is moeilijker dan je misschien denkt.

Hoe voel jij je?

Ik vraag hem: ‘Hoe voel jij je?’ Zijn antwoord verbaast me helaas allang niet meer: ‘Ik denk wel OK!’ Bedenken hoe jij je voelt, is bijzonder moeizaam. Met ons hoofd gaan we op zoek naar iets waarvan we het idee hebben dat het ver van ons af staat. Emoties, dat zijn toch die ongrijpbare en vage dingen ergens deep down in de krochten van onze ziel? Nou, nee dus. Je hoeft niet bij je gevoel te komen. Het is genoeg om je emoties (die er allang zijn) de gelegenheid te geven bij jóú te komen. Ze manifesteren zich via allerlei lichamelijke sensaties. Je kunt ze ook herkennen aan wat je denkt of aan specifiek gedrag dat bij een emotie hoort.

Affect labeling

‘Ik denk wel OK!’ Maar ‘wel OK’ is geen emotie. Laat staan een nauwkeurige omschrijving van wat iemand voelt. ‘Ja, maar ... ik weet gewoon vaak niet hoe ik mij voel, behalve als ik me boos voel’, vertrouwde een deelnemer aan een workshop me twee weken geleden toe. Dezelfde man – met de mooie naam ‘Engel’ – gaf na even doorpraten wel aan van alles en nog wat te voelen, maar vaak niet te kunnen duiden wát precies. Het verwoorden van wat je voelt, heet affect labeling. De joodse wetenschapper Matthew Lieberman heeft er veel zinnige dingen over ontdekt. Onder andere dat verwoorden hoe jij je voelt een kalmerend effect op je heeft.

Samen voelen

Engel heb ik aangeraden om regelmatig samen met zijn vrouw te gaan zitten en haar te vragen hem te helpen ontdekken wat hij in allerlei situaties van die dag allemaal voelde. Hij lachte er een beetje verlegen bij, al gaf hij toe dat zijn vrouw dat prachtig zou vinden. Openlijk praten met anderen over wat je voelt, helpt je te ontdekken wat er speelt. Tegelijkertijd werk je zo aan een uitbreiding van je emotionele woordenschat en leer je steeds eenduidiger en nauwkeuriger verwoorden wat er te voelen is.

Emotionele intelligentie

Meten is weten. Tegenwoordig zijn er allerlei tests om je emotionele intelligentie te meten. Eenmaal meetbaar raakt het begrip ‘emotionele intelligentie’ uit de hoek ‘soft geneuzel’. Integendeel, de waardering ervoor neemt toe. Het kunnen herkennen, benutten, begrijpen en reguleren van emoties blijkt heel veel voordelen te hebben. Zo weten we ondertussen dat emotionele intelligentie een belangrijke voorspeller is van de kwaliteit van persoonlijke relaties. Ook vergroot het de kans op sociaal en maatschappelijk succes.

Alle reden dus om regelmatig jouw antwoord op de vraag ‘Hoe is het me je?’ te voelen en steeds preciezer te leren verwoorden. Voelen wat je voelt, is weten wat je wilt.