Zuiver Communiceren

‘Clean Language’, ooit van gehoord? Ik deze week voor het eerst. In goed Nederlands heet het ‘Zuiver Communiceren’. Het is een manier van vragen stellen en luisteren zónder je eigen aannames of interpretaties ertussenin te zetten. Kan dat dan? ‘Zuiver Communiceren’ belooft je te helpen bij het maken van het onderscheid tussen wat je zélf wilt en belangrijk vindt, en hoe het voor de ánder is. Nou, mijn interesse is gewekt!

Metafoor

‘Papa, weet jij wat een metafoor is?’ Voor me staat een jongen van dertien met een fris en stralend gezicht. Iets in me wil hem plagen, maar ik maak graag ruimte voor zijn nieuwste ontdekking: ‘Ja jongen, ik weet wat een metafoor is. Jij nu ook, denk ik?’ Lachend laat hij me een plaatje van een orkest zien en begint uit te leggen. Hij is buitengewoon overtuigend in zijn rol als docent, merk ik. ‘Kijk, dit plaatje helpt me om beter te begrijpen hoe het bij mij werkt. En ook waarom ik er tot nu toe weinig van bak op school. Weet je, mijn brein is het orkest. Allemaal eersteklas muzikanten met prachtige instrumenten. Maar waar ik nog helemaal geen aandacht aan heb besteed, is de dirigent. Pap, ik ben die dirigent. Als de dirigent in vorm is, stuurt hij zowel mijn gedrag als mijn emoties aan.’ Stralend kijkt hij me aan en ik denk: dat lijkt me heerlijk. Maar dat is vast geen Zuiver Communiceren.

Clean Language

Als ik het zuiver houd, ga ik mee in zijn metaforisch spreken. Vragen als ‘Wat voor dirigent is die dirigent?’, ‘Wat heeft die dirigent tot nu toe allemaal gedaan dan?’ en ‘Als het orkest niet gewend is om leiding te krijgen, hoe ga je de leden daar dan aan leren wennen?’ zijn dan helpend. En inderdaad, dat soort vragen helpen Floris.

Over de rooie

Een week later. Daar zitten we dan: Floris, zijn ouders, een orthopedagoog en een intern begeleidster. Onderwerp: de prestaties van Floris. Of volgens sommigen van de aanwezigen (beiden vrouw): het uitblijven daarvan. Aan hun gezichten zie ik dat de emoties (met name de frustratie) hoog zitten. De twee staan te popelen om hem de waarheid te zeggen: nu moet er echt wat gaan gebeuren.

Maar de ortho brengt Floris in Pole Position. Door hem te vragen ons uit te leggen wat hij tot nu toe geleerd heeft. En Floris begint vrolijk met de eerste metafoor, die van het orkest. Het plaatje heeft hij meegenomen (samen met een aantal andere plaatjes). De dames moeten nog even wachten met het uiten van hun frustratie. Want ze begrijpen toch wel dat als de dirigent net ontdekt is, deze niet meteen het hele orkest in het gelid weet te krijgen. Floris vraagt nog wat maanden om daarmee te oefenen. Of ze hem die ruimte willen geven.

Geen zuivere koffie?

Nu gaan de dames los. Iets minder metaforisch maar wel beeldend leggen ze Floris uit dat hij toch moet kunnen begrijpen dat docenten zich grote zorgen maken over zijn manier van zelfstandig werken (lees: filmpjes kijken). Waarop Floris er doodgemoedereerd een volgende metafoor bij pakt. Op het plaatje zien we dit keer een krijtbord met daarop een groot kruis door ‘Plan A’, en daaronder ‘Plan B’. Floris licht toe: ‘Een week geleden ben ik gestopt met ‘Plan A’. Dat was: nietsdoen en kijken of het evenwel lukt. Eigenlijk was ik daar nog niet klaar mee, maar ik ben ermee gestopt om mijn moeder tegemoet te komen. Nu ben ik overgegaan op ‘Plan B’: zacht werken. Als het nodig is, heb ik ook nog een ‘Plan C’ (hard werken), maar ik verwacht niet dat ik dat nodig heb om de havo te halen.

Zuiver Communiceren

Ik ga me toch nog eens verder verdiepen in Zuiver Communiceren. Iets waarschuwt me om niet alleen bij de metafoor van de ánder te blijven. Want als ik zonder oordeel en aannames luister, luistert er dan nog wel een echt mens? En natuurlijk, het helpt mij om me met plezier in de leefwereld van Floris te verplaatsen. Maar gaat hij zich ooit in die van ons verplaatsen als we al onze metaforen uit de ontmoeting weglaten?