Ga in mijn schoenen staan

We zijn begonnen met het schrijven van het tiende hoofdstuk van een nieuw boek. Dat boek stelt de vraag: ‘Wat kun je met emoties als je aan het werk bent?’ Het korte antwoord luidt: doorvoelen, bewegen en verbinden. Dit laatste hoofdstuk gaat over emoties en empathie. Het begint met het volgende verhaal:

Geen gevoelsmensen

Ze hebben me gewaarschuwd. ‘Dit zijn mannen met strepen,’ én ‘die staan niet 100% gelukkig voorgesorteerd voor een luistertraining.’ Ik sta bij de deur en geef ze alle veertig een hand. Als ik ze aankijk en even contact maak, merk ik dat mijn onrust afneemt. Dit gaat prima lukken vandaag. Er is er eentje die duidelijk ‘op ramkoers’ is, zie ik. Maar veertig tegenover één, dat gaat geen problemen geven. En inderdaad, we hebben een fantastische tijd samen. Aan het eind is er nog een half uur over. Dat geef ik terug aan de groep. Benieuwd naar wat er nu leeft.

Luisteren in de praktijk

Een van de veertig officieren neemt het woord. Hij zegt: ‘Ik heb de hele tijd op het puntje van mijn stoel gezeten. Bij veel van wat er langskwam dacht ik: JA! JA! JA!, ik wil meer van dit in mijn werk! Maar nu het klaar is en ik bedenk dat ik morgen weer gewoon aan het werk ga, vraag ik me af: ‘Hoe krijg ik dat wat ik vandaag ervaren heb, morgen op de vloer?’

Niet fixen

Het blijft stil. Ik laat het zo. Eens kijken hoe de groep gaat reageren. Je kunt het vast raden. Voorzichtig begint de eerste collega met een goedbedoeld advies. Al snel buitelen de oplossingen over elkaar heen. Het maakt me boos en verdrietig. Dat breng ik ook in: ‘Nu hebben we de hele tijd met elkaar aan ons luisteren gewerkt, is er dan niet één die naar zijn collega wil luisteren?’ Ik geef de groep een herkansing. Tien seconden stilte, zodat iedereen kan nagaan wat luisteren naar deze collega betekent. Daarna mag iemand laten zien dat deze training niet voor niets is geweest.

Het blijft even stil, maar lang geen tien seconden. Daarna gaat de groep gewoon door met wat zij aan het doen is. Fixen. Deze collega heeft een probleem, dus is er een oplossing nodig. Ik besluit dat het tijd is voor een paardenmiddel.

Verplaatsen

Langzaam begin ik mijn schoenen uit te trekken. De mensen die toch al dachten dat ik niet helemaal spoorde, krijgen nu de bevestiging dat dit zo is. Ik voel waarom ik dit al wél eerder heb bedacht, maar nooit eerder heb uitgevoerd. Geen idee of ik sokken met een gat erin aanheb. Ook weet ik niet of mijn voeten na een dag trainen nog fris ruiken en of ze geen natte afdrukken op de vloer achterlaten. Maar er is geen terugkeer mogelijk. Ik trek mijn schoenen uit, zet ze midden in de kring en ga weer op mijn stoel zitten.

Veertig officieren kijken naar een paar ‘Bommels’. Ik verontschuldig me door te zeggen dat ik ze in de uitverkoop met 50% korting gekocht heb. Waarom eigenlijk? Vervolgens leg ik uit waarom die schoenen daar staan: omdat ik ze een plaatje wil geven van waar het bij luisteren in essentie om gaat. Een plaatje dat ze niet snel meer zullen vergeten.

Het gaat erom dat je vanaf de plek waar je bent (in dit geval de stoel waar je relatief comfortabel op zit) vanbinnen in beweging komt naar de plek waar die ander is. Terwijl ik dit zeg, loop ik naar het midden van de kring, waar mijn schoenen geduldig op me wachten. Ik geef aan dat het in het midden van de kring heel anders is dan op mijn stoel. Een wisseling van perspectief maakt alles anders. ‘Maar waar het bij luisteren écht om gaat,’ hoor ik mezelf zeggen, ‘is dat je de moeite neemt om niet alleen van perspectief te wisselen, maar dat je ook nog eens ín de schoenen van die ander gaat staan ...’ Ik trek midden in de kring mijn schoenen aan en zeg: ‘... zodat je kunt voelen hoe het daar voor die ander moet zijn.’

Wil je?

Terug op mijn plek en nog terwijl ik mijn veters strik, zie ik vanuit mijn ooghoek een van de officieren een heel vies gezicht trekken. Ik geef hem het woord. Hij zegt: ‘Harry, daar heb ik lang niet altijd zin in!’ En ik denk: ‘Jij hebt het begrepen!’ Het is niet dat we het niet kúnnen, het is dat we het lang niet altijd wíllen. Gelukkig hoeft het ook niet altijd.