Communiceren?
Amputeren!

We zijn constant op zoek naar manieren om onze interne communicatie te verbeteren. Alles wat er wel is maar niet handig lijkt, slikken we in. Dat verdient geen plek in onze gesprekken en vergaderingen. Want het lijkt niet effectief. Je hebt geen communicatieplan nodig om aan te voelen dat je maar beter niet kunt uiten wat er weliswaar is, maar niet professioneel overkomt. We houden de spreekwoordelijke bal onder water, zo goed en kwaad als we dat kunnen. Daar gaat alleen wel een hoop energie in zitten. En als het balletje even aan onze aandacht ontsnapt, floept het toch tevoorschijn. Wat moeten we toch met al die niet-professionele dingen van onszelf, als we aan het werk zijn?

Professionele malletjes

We zijn met dertig ambtenaren aan het speeddaten. Als warming-up voor een workshop over luisteren. De vraag: ‘Wat maakt jou een goede luisteraar?’ blijkt weer niet aan te sluiten bij onze Nederlandse (schijn)bescheidenheid: ‘Ik ben wel een open mens, maar om nu te zeggen dat ik een goede luisteraar ben …’ Ook de slotvraag: ‘Wat heb jij als luisteraar vooral te leren?’, doet het nodige stof opwaaien. In een snel rondje blijkt een groot deel van de groep te leven met het idee dat het uit het gesprek weglaten van wat er wel is, meestal precies is wat nodig lijkt. Wat we vooral nodig hebben om beter te luisteren – zo lijkt het – is minder van wat we te veel hebben (‘enthousiasme’, ‘oordelen’, ‘oplossingen’ etc.) en meer van wat we nauwelijks hebben (‘geduld’, ‘interesse’, ‘aandacht voor de ander’ etc.). Dus hakken we weg wat er te veel lijkt te zijn. En zoeken we naarstig naar wat bij ons nauwelijks vindbaar is. Zo zijn we lekker mal bezig in onze professionele malletjes.

Luisteren naar jezelf

Een halfuur verder zijn we aan het eind van de eerste echte oefening van de middag: ‘Luisteren naar jezelf’. Deelnemers hebben naar aanleiding van een recente situatie uit hun leven op een kaartje geïnventariseerd wat er bij hen vanbinnen allemaal te horen is, welke emoties die stemmen kleuren en waarom. We zijn aangekomen bij de moeilijkste stap voor de meeste luisteraars: stemmen integreren. Omdat ik ondertussen weet dat dit moeilijk is, stel ik voor een tussenstap te maken. Dat is voor mensen makkelijker, het lijkt beter bij hen te passen. Die stap is: elimineren en amputeren. Ik hoor mezelf zeggen: ‘Streep nu uit de eerste kolom van je kaartje elke stem weg die vanbinnen bij jou wel hoorbaar is, maar die je in je reactie naar buiten toe geen plek hebt gegeven’. Vrolijk beginnen dertig mensen te strepen.

Wat je wegstreept, ben je zelf

Ik zeg nog: ‘Voorzichtig! Graag met respect want wat je wegstreept, dat ben je zelf (het is in ieder geval een stukje van jezelf).’ Maar het is al te laat. De strepen zijn gezet. Als ik mensen vraag wat ze van zichzelf hebben weggelaten in de reactie naar buiten toe, dan is de ontdekking vaak: ‘Alles wat niet professioneel is’. Onze opvattingen over wat we werkend wel en niet doen, maken dat we niet tevoorschijn komen met wat er wel is. Een deel van onszelf mag er (in ieder geval op het werk) niet zijn. Dat lijkt op de amputatieneiging uit de speeddate.

Oordelen

Weer drie kwartier verder zijn we bezig met het verkennen van oordelen die een open communicatie met een collega in de weg staan. We moedigen mensen aan om wat ze bij die collega zien, denken, voelen en neigen te doen, te delen met hem of haar. Zo van: ‘Telkens als ik je dit zie doen, dan denk ik zus en dan voel ik me zo. Mijn neiging is dan om ...’ En om daar een eerlijke, open, nieuwsgierige vraag aan toe te voegen: ‘Maar wat ik je graag wil vragen is …’ Dertig mensen kijken me aan alsof ze water zien branden. Dat doe je toch niet. Nee, natuurlijk niet. Het is beter om níét aan te geven wat het gedrag van een collega met je doet. Dan kan hij of zij daar tenminste ook geen rekening mee leren houden.

Mag het er zijn?

Je kunt ondertussen al wel raden wat mijn vraag ‘Zegt dat oordeel van jou over jouw collega soms ook iets over jezelf?’ voor antwoorden oplevert. Natuurlijk zegt ons oordeel over de ander veel over onszelf en weinig over onze collega. Het is ons oordeel. En onze oordelen hebben een functie. Ze houden in de schaduw wat er van ons eigenlijk niet mag zijn, maar wel is. En we zijn weer terug bij communicatie als amputatie. 

Kom tevoorschijn!

We proberen dus met man en macht binnen te houden wat er wel is. We zijn bang dat het niet professioneel (genoeg) is om dat te laten zien en horen. Totdat we iemand tegenkomen die echt naar ons luistert. Dan is er geen houden meer aan. Alles wat angstvallig binnen bleef, floept met kracht naar buiten. Heerlijk dat het er even mag zijn. We kunnen net zo veel verstoppertje spelen als we zelf willen. Maar als iemand ons vriendelijk uitnodigt tevoorschijn te komen, dan komen we.

Download de trainingsbrochurePlan een gratis proefsessie

Jij mag kiezen hoe jij het vandaag doet: wat je wel en niet laat zien van wat er bij jou is. En ook of jij degene bent bij wie de ander, al is het maar voor even, graag tevoorschijn komt. Gewoon omdat jij daar als luisteraar op een uitnodigende manier ruimte voor maakt. Kies maar!