Korczakken

Janusz Korczak is een Poolse kinderarts die vanuit zijn verlangen naar een betere wereld in 1912 een weeshuis start. Daar geeft hij op een heel bijzondere manier vorm aan de opvoeding van Joodse kinderen. Dertig jaar lang bouwt hij met zijn medewerkers (en kinderen) aan een plek waar respect is voor ieder kind en waar kinderen volop tot hun recht kunnen komen. In 1942 kiest hij ervoor zijn kinderen niet in de steek te laten en begeleidt hij hen (ook al is hij zelf geen Jood) op hun doodlopende reis naar Treblinka. Wat kunnen we van hem leren als het om luisteren gaat?

Je verplaatsen in de ander

Op een gegeven moment stormt een van Korczaks medewerkers zijn werkkamer binnen. Luidruchtig mopperend over een van de weeskinderen. Met veel bombarie geeft ze aan wat ze bij de betreffende jongen ziet. ‘Zo gaat het niet langer!’, is haar statement. Het verhaal gaat dat Korczak haar tirade helemaal uitluistert om vervolgens met een oorverdovende stilte te reageren. Janusz zegt helemaal niets. En dan, als het lang stil is geweest, zegt hij: ‘Ik ben 10 jaar … Mijn ouders leven niet meer ... Ik woon hier wel, maar ik voel me hier helemaal niet thuis ... Ik ben bang en voel me alleen ... En ook hopeloos ... Het lijkt alsof niemand mij begrijpt ... Waar kan ik heen?’ Beschaamd druipt de medewerker af.

Het oordeel voorbij

Wat is het moeilijk om niet te oordelen voordat je op de plek van de ander staat. En op die plek voelt hoe het voor de ander is om daar te staan. Toch blijkt het helemaal niet moeilijk je te verplaatsen in iemand met wie je moeite hebt. Psychologen zijn het erover eens dat peuters van drie jaar al vanuit het perspectief van de ander kunnen kijken. En ook de HBO-docenten voor wie we deze week een workshop ‘Korczakken’ verzorgen, geven aan dat het verrassend eenvoudig is. Logisch. Ieder mens bezit een zeer geavanceerd tiendelig empathisch circuit. Dus de hardware is aanwezig. Met de software is soms helaas wat gesjoemeld.

Empathietraining

In de vierde dag van de trainingscyclus hebben we een oefening die mensen helpt om zich te verplaatsen in iemand met wie ze moeite hebben. Om Korczak te eren, noemen we wat we in die oefening doen ‘Korczakken’. De oefening gaat als volgt:
- A geeft B een hele serie feiten over degene in wie A zich wil verplaatsen.
- B geeft, terwijl A zich zo goed mogelijk verplaatst in degene met wie hij/zij moeite heeft, de hele serie feiten aan A terug.
- Daarna stelt B aan A, die nu even degene ‘is’ met wie hij/zij zelf moeite heeft, vijf vragen.

Die vragen zijn: Hoe voel je je? Wat heb je nodig? Waar verlang je het meest naar? Hoe kijk je naar X (naam noemen van degene die zich verplaatst)? Wat heb je het meest nodig van hem/haar?

Wat levert het op?

In de nabespreking van de oefening uit de empathietraining roept een docent heel enthousiast: ‘Ik kan het!’ Het lukt haar goed zich te verplaatsen in die ander. Dat had ze niet verwacht. Het verrast haar hoe eenvoudig het ging. Ze deelt in de groep wat het haar over die ander heeft geleerd.

Een kritische collega bevraagt haar: ‘Is dat wel echt iets wat je niet allang van die ander wist?’ Het antwoord – na even nadenken – luidt: ‘Je hebt gelijk. Ik heb niets over de ander geleerd wat ik niet al bedacht had. Maar nu voel ik hoe het voor die ander moet zijn. En dat geeft me veel meer ruimte voor hem.’

Als je wilt weten wat het je oplevert om je in iemand anders te verplaatsen, probeer het dan (gewoon) uit. Heb je hier hulp bij nodig? Plan een gratis proefsessie in, dan bespreken we wat we voor elkaar kunnen betekenen. 

Plan gratis proefsessie in