Empathie: de binnenkant
van luisteren

Luisteren heeft een binnenkant. Die heet: ‘empathie’. Net als luisteren begint empathie heel dichtbij. Met empathisch zijn voor jezelf. Dat blijkt nog niet zo eenvoudig. We zijn hard en gevoelloos tegenover dat in onszelf wat we niet zo waarderen. Maar het kan anders. Er zijn liefdevollere manieren om met jezelf om te gaan.

Luisteren: de binnenkant

Een luistertraining voor psychologen en pedagogen: dat vind ik nog steeds spannend. Toch het idee dat ze het beter weten dan ik? In ieder geval zit er eentje tussen die het systematisch met me oneens is, alle dagen dat we elkaar tegenkomen. Vooral als het over empathie gaat. Hij weet zeker dat daar niets in te leren is. Dat is dan jammer voor hem. Hij kan wel wat gebruiken.

Onderzoek maakt aannemelijk dat er wel veel te leren is als het om aanvoelen, meevoelen en invoelen gaat. Maar wat en hoe precies, dat is waarin we nog volop aan het leren zijn. In ieder geval roepen we steeds vaker: ‘Luisteren heeft een binnenkant en die binnenkant heet: empathie’. We zijn het concept Harthorend aan het verdiepen. Door beide oren (die over 'luisteren naar jezelf' en die over 'luisteren is geven') te voorzien van een binnenoor.

Het rechterbinnenoor gaat over empathie voor jezelf. In de overtuiging dat binnen buiten is. Wat je niet kunt geven aan jezelf, kun je ook niet geven aan een ander. Als je weinig contact maakt met je eigen gevoel, hoe denk je dat dan met de gevoelens van anderen te doen? Als je vol oordeel over jezelf zit, hoe denk je dat je dan naar anderen kijkt?

Oordeel: hoe kom je er voorbij?

Ze is een manager in een markt die draait om gastvrijheid. Maar ze ontmoet niet voor niets een coach. Ze vindt het moeilijk om gastvrij te zijn voor dat in haar dat onzeker is gebleven. Dat mag er van haar niet zijn. En telkens als mensen haar in die onzekerheid triggeren, verandert ze in een leeuwin. Hoe komt ze voorbij de oordelen over zichzelf? Als we op een rijtje zetten wat ze wil leren, dan lijkt dat vooral een kwestie van ‘minder’. Minder woorden, felheid, podiumdrang, direct zijn, zwaarte en verdedigen. Maar mijn intuïtie waarschuwt me: het gaat om ‘meer’. Meer empathie voor zichzelf. Meer ruimte voor dat in haar wat klein en onzeker is gebleven. Maar wat is de weg daarnaartoe?

Liefdevol omgaan met jezelf

‘Contact maken’ is de weg naar een andere verbinding met jezelf en anderen. Het rechterbinnenoor onderscheidt vijf stappen op weg naar een beter contact met jezelf:

1. Verkennen. Deze manager is moedig genoeg. Zij besluit alle situaties waarin zij agressief reageert onder de loep te nemen. En vooral te kijken naar wat er bij haar vanbinnen gebeurt.

2. Herkennen. En daardoor gaat ze een patroon zien. Ze reageert als een ‘leeuwin’ als ze zich niet zeker voelt. Meer specifiek als ze zich gepasseerd voelt: niet gehoord en niet begrepen.

3. Erkennen. Zo ontdekt ze wie er achter haar muur van schijnbare stevigheid verstopt zit. Een deel van haar dat heel onzeker is. Wie is dat? Wat heeft het haar gebracht? Wat heeft dat stukje van haarzelf nodig? En: hoe kan ze dat zichzelf geven?

4. Bekennen. Daarna leert ze ook de buitenwereld haar onzekerheid te laten zien. Dat is spannend. Niet iedereen reageert zoals je hoopt. Maar ook met ongewenste reacties leert ze omgaan. Het voelt goed om binnen en buiten dichter bij elkaar te brengen.

5. Aanvaarden. Nu ze gastvrijer is voor zichzelf en nu er mag zijn wat er is, is ze ook gastvrijer voor anderen. Door het inbrengen van wat kwetsbaar is, ontstaat juist de verbinding waarnaar ze zo verlangt.

Zelfsturing

Zo werkt empathie voor jezelf toe naar zelfsturing. Als je op een liefdevolle manier contact maakt met dat wat er in je is, laat het zich sturen. Dan kun je kiezen waar je kracht laat zien en waar je kwetsbaar bent.

Wat in jou mag er van jou nog niet echt zijn? Als je net blijft doen alsof het er niet is, dan stuurt het je. Ook als je dat niet in de gaten hebt. Maar als je eraan werkt om het van harte welkom te heten, dan gaat het meedoen op manieren die je zelf kiest. Reken maar dat ook je omgeving daar blij mee is.

Kom tevoorschijn!