De dialoog

Het valt niet mee. Alles wat het luisteren in de weg staat, kom ik tegen: oordeel, angst en eigen behoeften. Maar het lukt. Tot mijn eigen verbazing sta ik echt open voor hun verhaal. Ik verplaats me. En dat blijkt de moeite waard. Eenmaal op de plek van de anderen ziet alles er anders uit. Ik heb het plaatje nu wel helder. Ik zie het helemaal voor me. Maar … de 'dia' loog.

Contact maken

Het is decennia geleden – twee om precies te zijn. Als onervaren trainer leg ik met behulp van een sheet op een overheadprojector (ken je ze nog?) uit dat mensen wel met woorden praten, maar in beelden denken. Dat je wel een plaatje van iets kunt hebben, maar dat het maar de vraag is of de ander het ook zo ziet als jij. Geen onwaarheid. Niet onbelangrijk, denk ik. Maar toch niet de kern van waar het in de dialoog vaak misgaat.

Dialoog faciliteren

Twintig jaar later. We faciliteren een dialoog tussen veertig mensen. Aanleiding is het verschuiven van rollen in het sociale domein. Er zijn bestuurders, welzijnswerkers, sociaal ondernemers, actieve bewoners en zzp'ers. We zetten ze ieder in een hoek. Letterlijk. En poken het oordelen flink op. Er schreeuwt een welzijnswerker naar de zzp'ers: ‘Asociale zakkenvullers, snel je klusje doen en dan weer wegrennen!’ Een zzp'er laat het oordeel lachend van zich afglijden. Daarom ga ik naast hem staan. Om hem te helpen het oordeel op zich in te laten werken. Maar wat ik ook doe, hij blijft lachen en kijkt me triomfantelijk aan. Zoals het zo vaak is met oordelen: dit gaat níét over hem. Dus raakt het hem niet, zegt hij.

Normatief geneuzel

Omdat we binnenkort bij een grote lobbyorganisatie (nota bene) opnieuw een dialoog mogen begeleiden, verdiep ik me in hoe je een dialoog goed voert. En ik kom allemaal mooie dialoogregels tegen. Zoals: aandachtig luisteren, spreken vanuit jezelf, je oordeel uitstellen, de tijd nemen, vanuit gelijkwaardigheid spreken. Dat klinkt allemaal goed. Toch doet het me denken aan wat Noelle Aarts (hoogleraar Strategische Communicatie) me vertelde over hoe zij tegen ‘the art of dialogue’ aankijkt. Ze zei: ‘Al dat normatieve geneuzel over hoe het moet, vind ik niet zo interessant. Ik kijk liever eerlijk naar hoe mensen de dialoog echt voeren. Ontdek wat maakt dat ze het zó doen – en wat ze nodig hebben om het beter te doen.’

Laat je echt raken

Ik ben nog geen echte onderzoeker. Maar ik let wel goed op. Dit zie ik: zolang we vooral ons best doen om de plaatjes helder te krijgen, slaan we de plank mis. Misschien helpt het om communicatie niet langer te zien als het perfect verzenden en ontvangen van boodschappen (transmissie). Maar eens te experimenteren met het idee dat communiceren niet in de eerste plaats om de boodschap gaat, maar om het contact (participatie). Als het de zzp'er lukt om het oordeel tot zich te laten doordringen, kan hij voelen waar het hem raakt. Zo maakt hij niet alleen contact met zichzelf, maar ook met de ander. Want die schreeuwt niet voor niets.