Actief luisteren

Hoe we over dingen praten, laat zien hoe we ermee bezig zijn. Als je op internet zoekt naar hoe we praten over luisteren, dan stuit je massief op het woord ‘actief’. Luisteren alleen lijkt niet genoeg. Het gaat er blijkbaar om dat je dat actief doet. Waar hebben we het dan over? En wat leert ons dat over hoe we met luisteren bezig zijn?

Wat is actief luisteren?

Actief luisteren is een term die bij Carl Rogers vandaan komt. Hij was een bijzonder sympathieke klinisch psycholoog. Hij startte zijn werk vanuit de vraag: ‘Hoe kan ik deze mens helpen?’ Een vraag die in de loop van zijn leven veranderde in: ‘Hoe kan ik deze mens een relatie aanbieden, die hij kan gebruiken voor zijn eigen persoonlijke groei?’ Deze vakman vond ook zijn eigen antwoord: zelf congruent zijn, onvoorwaardelijke positieve aandacht en empathisch begrip geven. Samengevat: uitnodigend aanwezig zijn.

Actief luisteren volgens Carl Rogers

Rogers heeft de gesprekstechniek van het actief luisteren als eerste beschreven. Kern daarvan is dat je als luisteraar nagaat of je de boodschap van de spreker hebt begrepen. Zowel de inhoud als de gevoelens die de zender daarbij heeft. Met de bedoeling het wederzijds contact te verbeteren. Rogers benadrukt dat het vooral belangrijk is dat de spreker zich níét beoordeeld en écht begrepen voelt. Dat is een spannende combi. Hoe krijgen we dat voor elkaar?

Je mag er zijn

Als je nu in Google ‘actief luisteren’ intikt, zie je dat het niet meer is wat het bij Rogers was. Nadruk lijkt nu te liggen op het ‘laten zien dat je luistert’. Dus niet passief luisteren, maar: open vragen stellen, doorvragen, zorgen voor een lichaamstaal die activiteit uitstraalt, oogcontact houden, knikken, hummen, papegaaien, in eigen woorden weergeven wat iemand zegt, spiegelen van meningen en gevoelens van de zender. We zijn er maar druk mee. Als die ander maar ziet dat we luisteren. Maar laten zien dat je luistert, is iets heel anders dan iemand laten ervaren dat je hem of haar niet beoordeelt en echt begrijpt. Het gaat er niet om hoe goed of actief jij luistert. Het gaat erom of je gesprekspartner zich gehoord, aangevoeld en begrepen voelt. Dat je voor hem of haar de ervaring ‘ik mag er zijn’ faciliteert.

Voorbeeld van actief luisteren

We zitten in een luisterdomino. De grote bazin heeft geluisterd naar haar acht teamleiders. Die vertelden haar wat hen bezighoudt in hun werk. Zij heeft actief geluisterd en hen helpen ontdekken waar ze behoefte aan hebben. Zonder die behoefte voor hen in te vullen. Dat mogen ze zelf doen. Want: van wie is het probleem? In deze context heet dat: ‘Welzijn Nieuwe Stijl’. Nu zijn de teamleiders aan de beurt. Die gaan luisteren naar hun 120 teamleden. En die 120 naar de bewoners uit twee Amsterdamse wijken.

De gesprekstechnieken van actief luisteren toegepast

Ik zit erbij als Yousef (teamleider) zo goed als hij kan zijn actief luisteren vaardigheden oefent op een gesprekspartner uit zijn team. Een bonk van een kerel die me verbaasd influistert, als zijn ‘baas’ even naar het toilet is: ‘Wat is er met hem gebeurd, Harry? Hij is anders. Luistert niet meer naar wat hij nodig heeft om mij aan te sturen, maar naar mij! Barrières die er waren, vallen zo weg man. Ik durf mezelf te laten zien. En ik zie hem nu ook.’  Het doet deze grote man zichtbaar goed.

Je hoeft niets met wat je hoort, behalve ernaar te luisteren, schreef ik ooit. Is dat echt waar? Wat betekent het woord ‘actief’ dan als we spreken over actief luisteren?

Actief luisteren doe je goed als de ander zich begrepen voelt

Zo vaak heb ik als trainer in rollenspellen mensen vaardig zien demonstreren dat ze wel naar me luisterden, terwijl ik voelde dat ze met hun aandacht toch niet bij mij waren. Laat staan dat ze me lieten ervaren wat het is om níét beoordeeld en wél begrepen te zijn. Het tegenovergestelde heb ik ook ervaren. Ik had een collega die de bijzondere gewoonte had om onderuitgezakt, met handen in de zakken en de ogen dicht, te luisteren. Maar als hij dan eindelijk wat zei, dan voelde ik me níét beoordeeld en wél begrepen. Misschien helpt het ons als we stoppen met druk demonstreren dat we luisteren. En dan starten met luisteren.

Luisteren

Er gebeurt iets met jou als je actief luistert. Want om precies te begrijpen wat een ander denkt of voelt, laat je jezelf als klankbord gebruiken. Daardoor kom je voor even op de plek van de ander. En voel je hoe het daar is. Daarmee loop je het risico dat je zelf verandert.

Kom tevoorschijn

Als we luisteren definiëren als ‘iemand uitnodigen om tevoorschijn te komen’, wat betekent het woord ‘actief’ dan? Aan het zoeken naar een antwoord op die vraag wil ik nog wel een paar blogs besteden. Voor nu is het misschien goed dat we stoppen met demonstreren dat we luisteren en beginnen met luisteren zelf: erkenning geven en zo uitnodigen om er te zijn. In het vertrouwen dat de ander dan heus wel ervaart dat wij níét oordelen en wél begrijpen.

Volg onze luistertraining

Onze luistertrainingen draaien volledig om het uitzoeken wat er bij jou in de schaduw staat. En om daar vervolgens mee tevoorschijn te komen, zodat er niks meer in de weg staat om echt te luisteren. Naar jezelf en naar anderen.

Download de brochure Vraag een gratis proefsessie aan