Het ongehoorde horen

Als je luistert, nodig je iemand uit om ‘tevoorschijn te komen’. Maar niet iedereen brengt zijn binnenste even makkelijk naar buiten. Bij sommigen is het echt zoeken. Wat helpt hem of haar om te delen wat er vanbinnen beweegt? ‘Stille wateren hebben diepe gronden’, zegt het spreekwoord. Jij hebt vast ook al gemerkt dat daar veel waarheid in zit. Het zijn vaak de collega’s die je nauwelijks hoort die veel te zeggen hebben. Hoe nodig je die uit om vrijmoedig in te brengen wat er bij hen leeft?

Kauwen op wat je hoort

Hij is bedachtzaam, deze man. Dat is een understatement. Zo heb ik het nog niet eerder meegemaakt. Mij is al wel duidelijk dat er bij hem vanbinnen veel gebeurt. Ik bedoel: hij staat echt wel aan, is duidelijk aan het ‘processen’. Maar hij zegt (nog) niets. Ik loop stil naast hem. Met mijn aandacht bij hem. Niet op een opdringerige manier, hoop ik. Dit mag voorzichtig. Dat voel ik wel aan. Maar iedere keer als hij na minuten (letterlijk!) stilte reageert op wat ik zeg of vraag, snijdt het hout. Dat geef ik hem ook hardop terug. Ik waardeer zijn rustige reflectie, de tijd die hij neemt om dingen op zich te laten inwerken en te overwegen. Daar kan ik van leren, vertel ik hem. Ook dat laat hij op zich inwerken. Het ontroert hem. De relatietherapeut waar hij met zijn vriendin een blauwe maandag naartoe ging, had hem het tegenovergestelde gezegd.

Zwijgschema

In het ‘Basisboek luisteren & spreken’ staat op bladzijde 224 een stroomdiagram. Het is ‘Figuur 9.2’ en die heet: ‘Het spreekschema’. Studenten van de Hogeschool Rotterdam zijn dat ‘Het zwijgschema’ gaan noemen. Een rake typering. Want als je telkens als de ander is uitgepraat drie seconden stil bent (en volgens het schema moet dat zo), dan zul je zien dat die ander óf weer begint te praten (dan zijn wij stil) óf nog even op zich laat inwerken wat er gezegd is (daar praten we ook niet doorheen). Als je dan een aantal keren drie seconden stil bent geweest en er lijkt eindelijk ruimte te komen om wat te zeggen, dan heb je jezelf ook eerst nog een aantal vragen te stellen. Voegt wat ik wil zeggen echt wat toe? Is het nú nodig dat ik dit zeg? Voor wie wil ik dit eigenlijk zeggen? Je begrijpt dat van spreken aanvankelijk relatief weinig terechtkomt als je zo luistert.

Vissen naar verhalen

Behalve stil zijn op een uitnodigende manier is er nog iets wat je kunt doen om relatief bedachtzame, zwijgzame en/of introverte collega’s uit te nodigen om mee te doen. Mijn collega Micha demonstreert dat telkens weer. Hij vist naar verhalen. Wat mensen soms niet onder woorden kunnen of willen brengen, illustreren ze vaak graag en goed met een verhaal. Probeer het maar eens uit!

Dus haal ze erbij, die collega’s die vaak op de achtergrond opereren. Zorg dat je ze hoort. Wees stil op een uitnodigende manier, vis vrijmoedig naar hun verhalen. Ze gaan je verbazen met hun inbreng!