Mindfulness

Mindfulness is de laatste jaren echt een hype. Logisch. Het stikt van de mensen die lijden aan spanning en angst. Die zich down en opgebrand voelen. Klachten die bij onze tijd en levensstijl horen. Omdat we ‘westers’ leven. In een moordend hoog tempo. Anders krijgen we niet alles voor elkaar wat we graag willen. Verwachtingen en eisen die de (werk)omgeving aan ons stelt, maken het nog spannender. In mindfulness vinden velen een soort tegengif.

Persoonsgerichte zorg

Ik heb er echt zin in: de ontmoeting met deze man die zich verdiept in 'persoongerichte zorg'. En het begint komisch. Of moet ik zeggen tragisch? Hij ploft met een zucht naast me op de bank. Op mijn uitnodiging om woorden te geven aan die zucht, barst hij los. Hij komt net uit een college. Een training mindfulness voor studenten Verpleegkunde. En ergens pakken ze het niet helemaal, die studenten. Voor een paar uit de groep blijft het te vaag. De klacht van de man doet me denken aan wat een professioneel patiëntenluisteraar onlangs tegen me zei: ‘Verpleegkundigen lijken meer geïnteresseerd in wat er moet gebeuren, dan in wie er in dat bed ligt’. De docent heeft zojuist in de les zijn toevlucht genomen tot een ‘paardenmiddel’ en de dwarsliggers de keus gelaten. Óf uit de lessen wegblijven en een werkstuk maken over je bezwaren om op deze manier aan ‘persoonsgerichte zorg’ te werken. Óf instappen en echt meedoen, met de kans op een verrassing. Dat voelt niet helemaal goed voor deze hardwerkende trainer. Ik voel met hem mee. Het kost bakken energie als je werkt met mensen die niet echt openstaan voor dat waar je mee komt. Maar als we dwarsliggers de keus laten om weg te blijven, hoe persoonsgericht is onze zorg als trainers dan?

Waarnemen

Even tussendoor. De aandacht voor mindfulness wordt ondersteund door recente ontwikkelingen in de gedragstherapie. Het accent verschuift namelijk van proberen het gedrag direct te veranderen naar het aanvaarden van de werkelijkheid. Als een weg waarlangs het gedrag ‘als vanzelf’ – je zou ook kunnen zeggen: van binnenuit :-) – verandert. Belangrijk is dan leren waarnemen zonder er iets van te vinden, aan te willen veranderen of mee te moeten. Om het ‘nemen wat waar is’. En dat is meer dan een techniek. Het is ook en vooral een keuze. De keuze te werken met dat wat er is. En niet met wat je hoopt dat er is. Dat is waar mindfulness ook over gaat. Maar hoeveel werkelijkheid kan een mens verdragen?

Als je dit waarnemen nu eens toepast op de reflectie van deze docent op zijn leerlingen. Of misschien eerlijker: als je dit toepast op mijn verlangen alleen nog te werken met mensen die graag willen leren en niet met wat ik ervaar als ‘zeikers’. Wat krijg je dan?

Luisteren naar wat je niet wilt horen

Met een groep docenten doen we op een zogenoemde 'excellente school' het project: ‘De leerlingluisteraar’. Een docent koppelt in een kenniscafé naar zijn collega’s het volgende terug: ‘Dit project voelt voor mij als het zoveelste erbij. We zijn toch ook al bezig met didactisch coachen? Het ene is nog niet af of het volgende dient zich al aan. Best zinvol, dat luisteren naar leerlingen. Maar toch heb ik het gevoel dat ik er weer iets bij moet doen waar ik níét om heb gevraagd.’ Zijn leidinggevende reageert met: ‘Dat ervaar ik heel anders’ en zet zijn beleving naast die van de docent. Die voelt zich hierdoor niet gehoord en al helemaal niet begrepen. Het is heel moeilijk om erkenning te geven aan wat je liever niet wilt horen. Dat is wat we telkens weer zien. Ook bij onszelf.

Aandacht geven is stil maken

Ik doe een poging om naast de leerlingluisteraar te gaan staan, die al zo veel andere projecten te doen heeft. Ik geef erkenning: ‘Je hebt wel een heleboel aan je fiets hangen, of niet?’ Hij knikt bevestigend. ‘Aan de reguliere lessen met deze groepen leerlingen heb jij al de handen vol. Als je daarnaast ook nog andere projecten te doen hebt, voelt het snel als veel. Jij bent best bereid wat extra’s te doen. Maar het voelt niet goed dat je het beetje ruimte dat je wilt maken, ook nog moet verdelen over een veelheid aan extra’s.’ ‘Zo is het’, beaamt de docent. Ik ga verder: ‘Het wandelen met en luisteren naar leerlingen verdient meer ruimte en aandacht van jou dan je het nu kunt geven. Dus vind je het jammer dat het zo moet gaan. Liever doe je dit in een periode waarin je het kunt doen op een manier die beter bij je past omdat je er ruimte voor voelt. Klopt dat?’

Dat klopt niet alleen. Het voelt ook goed voor deze docent. Want het is niet dat hij niet wíl. Hij wil juist graag. Maar het is zoeken naar de goede timing. Zodat hij het kan doen op een manier die hem past.

Regie op aandacht

Over mindfulness is veel goeds te zeggen. Dat hoop ik in volgende blogs ook te doen. Maar één 'mindfulness-les' wil ik hier en nu al kwijt. Er is weinig wat we echt kunnen sturen. Maar op een goede dag sturen we wel onze aandacht. Als we die vandaag nu eens geven aan dat wat er echt is. Niet met het oog op het veranderen van wat er is. Maar met de bedoeling het voor waar te nemen. Het te aanvaarden zoals het is. Aanvaarden is waar het luisteren naartoe werkt (nr. 4 op de luisterthermometer). Wat er is van harte uitnodigen om er te zijn. Dat is spannend. Want dat is vaak juist níét weglopen bij wat wél zeer doet. Maar erbij blijven. Hoezo soft geneuzel? Zorg dat je erbij bent!